---

مدیریت و رهبری

مقدمه‌ای در مورد کلیسا

کلیسای عهد جدید خداوند عیسای مسیح، در حقیقت یک جماعت محلی مستقل ایمانداران تعمیدیافته است که با عهد و پیمانی در ایمان و مشارکت انجیل مرتبط می‌باشند. هر جماعت تحت ربوبیت مسیح از طریق فرآیندهای همدلی عمل می‌کند. در چنین جماعتی، هر یک از اعضا در برابر مسیح خداوند مسئول و پاسخگو هستند. دو منصب کتاب‌مقدسی در هر جماعت عبارتند از: شبان، پیر، ناظر و شماس. در حالی که مردان و زنان برای خدمت در کلیسا از استعداد برخوردارند، اما منصب شبان و ناظر به مردانی محدود می‌شود که بر اساس کتاب‌مقدس واجد شرایط هستند (McGrath 1998, 200).

اداره کلیسا

مدیریت موثر کلیسا برای موفقیت هر سازمان کلیسایی یک ضرورت است. بسیاری از کلیساها این بار را بر دوش یکی از شبانانشان، یا شبان ارشد کلیساست قرار داده‌اند. این تعهد اضافه بر نقش اصلی آنها یعنی آموزش، تجهیز، هماهنگی و مشاوره اثر تضعیف‌ کننده دارد. رهبری که در این سمت خدمت می‌کند، در عین حال که سعی دارد گله را پرورش دهد، بار سنگینی بر دوش خود نیز احساس می‌کند. موثر بودن، به همان اندازه در اداره خدمات متعدد و عملیات روزانه کلیسا بسیار فراتر از یک وظیفه دشوار است. در برخی از کلیساها، یک شبان دیگر نیز در این سمت خدمت می‌کند، اما در کلیساهای کوچک یا با بودجه مالی محدود، یک شبان استخدام‌ شده، اغلب این مسئولیت را برعهده دارد و شبانان و رهبران داوطلب، خدمات دیگر را انجام می‌دهند. به طور معمول، کلیساهای تعمیدی دارای ساختاری سازمانی و به طور کلی دو منصب شبانی و شماسی هستند. (فیلیپیان 1: 1)

منصب شبانی

کتاب مقدس به ما تعلیم می‌دهد که سر کلیسا عیسای خداوند است. از این‌رو، پس از خداوند عیسا، شبانان به نظارت، رهبری، هدایت و تعلیم و تربیت کلیسا میپردازند. (اول پطرس 1: 1-4) در محدوده منصب شماسی، خادمانی قرار دارند که خدمت آنها صرفاً روحانی و تعلیمی نیست، هرچند که نحوه رفتار آنها در جوامع بیرون و یا داخل کلیسا می‌تواند افراد را تحت تاثیر قرار دهد. این خادمان، به اموری چون فعالیت‌های اداری، ایجاد نظم، پذیرایی، نظافت، ملاقات بیماران، خدمت به جماعت و غیره مشغول می‌باشند. (Hershel 1971, 69-70)
در طول قرن‌ها، روند انتخاب رهبران در کلیساهای تعمیدی تکامل ‌یافته؛ که خود انعکاسی است از مناظر در حال تغییر کلیسا و جامعه. از بعد تاریخی، انتخاب رهبری در کلیساهای تعمیدی به شدت تحت تاثیر اصل خودمختاری جماعت می‌باشد. کلیساهای اولیه تعمیدی تاکید زیادی بر کهانت همه ایمانداران داشتند و معتقد بودند هر یک از اعضا مسئولیت و حق یکسانی برای مشارکت در امور کلیسا دارند. از این‌رو، انتخاب رهبران محدود به روحانیت یا ساختارهای سلسله مراتبی نبود، بلکه تصمیم جمعی جماعت کلیسایی بود. این رویکرد دموکراتیک برای انتخاب رهبری، عمیقاً در سنت تعمیدی ریشه دارد و امروزه در بسیاری از کلیساها این روند را شکل می‌دهد. (Duesing 2010, 61-75)

اصول کتاب مقدسی انتخاب رهبری در کلیسای تعمیدی

هرچند در کلیساهای تعمیدی، فرآیند انتخاب رهبران تحت تاثیر اصل خودمختاری جماعت می‌باشد، اما اصول کتاب مقدس در نظر گرفته می‌شود. کتاب مقدس پایه‌ای برای شناسایی افراد با شرایط و ویژگیهای لازم برای ایفای نقشهای رهبری در کلیسا فراهم می‌آورد. (اول تیمو 3: 1-7؛ تیتوس 1: 5-9) یکی از اصول کلیدی این است که رهبران یک پایه محکم در کلام خدا داشته باشند. از آنها انتظار می‌رود که درک و دانش عمیقی از کتاب‌مقدس داشته باشند تا بتوانند به طور موثر دیگران را در سفر معنوی خود آموزش دهند و راهنمایی کنند. علاوه بر این، رهبران کلیساهای تعمیدی به عنوان افرادی با ایمان قوی و تعهد تزلزل‌ناپذیر به مسیح فراخوانده می‌شوند. رابطه شخصی آن‌ها با خدا به‌عنوان پایه‌ای است که رهبری آن‌ها بر آن بنا شده و به دیگران الهام می‌بخشند تا در ایمان خود رشد کنند. (Kirkpatrick, Cooper 2010, p 27-55)

ویژگی‌های ارزشمند رهبران کلیسای سالم

کلیساهای تعمیدی برای ویژگی‌های خاص رهبران خود ارزش زیادی قائل هستند. از رهبران کلیسای تعمیدی به عنوان راهنماهای معنوی و الگوهای جماعت انتظار می‌رود که تعهد عمیقی نسبت به ایمان خود و رابطه شخصی با خدا نشان دهند. رهبران فراخوانده شده‌اند تا در گفتار و کردار خود نمونه‌هایی از صداقت و فروتنی باشند. علاوه بر این، از رهبران کلیساهای تعمیدی انتظار می‌رود که دارای مهارت‌های ارتباطی قوی باشند؛ زیرا مسئول انتقال موثر آموزه‌های کتاب‌مقدس و پرورش حس اجتماعی جماعت هستند. رهبران کلیساهای تعمیدی تشویق می‌شوند که نگرش خدمتگزارانه‌ای از خود نشان دهند و نیازهای دیگران را در اولویت قرار دهند و نسبت به نیازمندان و دردمندان دلسوزی و همدلی نشان دهند. علاوه بر این، از رهبران انتظار می‌رود که در وظایف خود کوشا و مسئولیت‌پذیر باشند و مهارت‌های سازمانی و رهبری را به نمایش بگذارند که آنها را قادر می‌سازد دیگران را در سفرهای معنوی خود راهنمایی و الهام بخشند. (اینس 2020، 351-352)

مشارکت جماعت در انتخاب رهبری

برخلاف سیستم‌های سلسله مراتبی که در آن رهبری صرفاً توسط افراد دارای موقعیت‌های بالاتر تعیین می‌شود، کلیساهای تعمیدی به اهمیت مشارکت جماعت در تصمیم‌گیری معتقدند. تاکید بر مشارکت جماعت، از اعتقاد تعمیدی‌ها به کهانت همه ایمانداران نشات می‌گیرد که باور دارد هر یک از اعضای کلیسا رابطه مستقیم با خدا داشته و به خدمت و کمک به جامعه فراخوانده می‌شود. پس، وقتی نوبت به انتخاب رهبران می‌رسد، جمع‌آوری بینش‌ها و دیدگاه‌های جماعت اهمیت می‌یابد. کلیساهای تعمیدی از طریق گفت‌وگوی باز، رای‌گیری و یا فرآیندهای ایجاد اجماع تلاش می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که رهبری، منعکس‌کننده خواسته‌ها و نیازهای کل جامعه است.

فرآیندهای انتخاب رهبران

انتخاب رهبری در کلیساهای تعمیدی شامل فرآیندهای مختلف تصمیم گیری است که هدف آنها شناسایی افرادی است که متعهد به خدمت به جماعت و انجام مأموریت کلیسا هستند. این فرآیندها معمولاً با ارزیابی کامل نامزدها، از جمله ارزیابی شخصیت، توانایی‌ها و بلوغ معنوی آنها آغاز می‌شود. هنگامی که رهبران بالقوه شناسایی شدند، فرآیند تصمیم‌گیری ممکن است شامل جستجوی نظرات و بازخورد جماعت باشد. این روند، معمولاً از طریق یک دوره بحث آزاد و دعا انجام می‌شود و به اعضا این فرصت داده می‌شود تا افکار و نگرانی‌های خود را در مورد نامزدهای احتمالی به اشتراک بگذارند. مشارکت جماعت در انتخاب رهبران، منعکس‌کننده خرد جمعی و تشخیص بدن کلیسا است.(McLendon 1915, pp 16-34)

تشخیص معنوی انتخاب رهبری

رهبرانی که وظیفه هدایت و شبانی جماعت را بر عهده دارند، باید حس عمیقی از تشخیص روحانی داشته باشند تا بتوانند تصمیمات درستی بگیرند و طبق اراده خدا رهبری کنند (اعمال 15: 2، 4، 6 22؛ 16: 2). این تشخیص شامل جستجوی راهنمایی خدا و اتکا به روح‌القدس برای آشکار ساختن ویژگی‌هایی است که برای یک رهبر ضروری است. تشخیص معنوی به فرآیند انتخاب رهبری اجازه می‌دهد تا از قضاوت و ترجیحات انسانی صرف فراتر رود.(McLendon 1915, 16-34)

نقش دعا و دریافت راهنمایی خداوند

دعا به منظور دریافت راهنمایی خداوند از جنبه‌های اساسی فرآیند انتخاب رهبری در کلیساهای تعمیدی است. در این زمینه، اعتقاد بر این است که رهبران صرفاً بر اساس صلاحیت‌ها، مهارت‌ها یا تجربیات انتخاب نمی‌شوند، بلکه از طریق یک تشخیص معنوی که شامل جستجوی اراده خداوند است. جماعت کلیسایی از طریق دعا و جستجوی هدایت الاهی، تکیه خود را به حکمت و هدایت خدا نشان می‌دهند. (Cohall, Cooper 2010, 27-55)

نقش رهبران فعلی در شناسایی رهبران آینده

رهبران نقشی حیاتی در جماعت کلیسای تعمیدی دارند. آنان نه تنها در مسئولیت‌های روزمره خود بلکه در شکل دادن رهبری آینده نیز مسئول هستند. رهبران باتجربه با ایفای نقش مربی، رهبران بالقوه را راهنمایی، حمایت و تشویق می‌کنند. آنها خرد و دانش خود را به اشتراک گذاشته و به آنها کمک می‌کنند تا در چالش‌ها و پیچیدگی‌های رهبری یک کلیسا ورزیده شوند (اول قرنتیان 4: 1). چنین نقشی به رهبران فعلی اجازه می‌دهد تا افراد دارای ویژگی‌های مورد نظر را که برای رهبری در کلیسای تعمیدی ارزشمند هستند، شناسایی نمایند. مربیان از طریق درگیر کردن رهبران آینده در نظارت و تعامل، می‌توانند مشاهده کنند که این افراد چگونه موقعیت‌های مختلف را مدیریت می‌کنند، تصمیم می‌گیرند و با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند. این رویکرد عملی به رهبران فعلی این فرصت را می‌دهد تا آمادگی و شایستگی افراد را برای تصدی پُست‌های رهبری در آینده ارزیابی کنند. (Jones 2021, 8-15)

چالش‌های انتخاب رهبری

یکی از چالش‌های انتخاب رهبری در کلیساهای تعمیدی، پتانسیل ایجاد تفرقه در جماعت است. از آنجایی که رهبران نقش مهمی در هدایت و تاثیرگذاری بر هدایت کلیسا دارند، ممکن است نظرات و ترجیحات متفاوتی نیز در بین اعضا وجود داشته باشد. این تنوع دیدگاه‌ها، در حالی که از بسیاری جهات سودمند است، می‌تواند هنگام تصمیم‌گیری در مورد مناسب‌ترین افراد برای پست‌های رهبری چالش‌برانگیز نیز باشد. از منظر دیگر، در حالی که برای رهبران درک عمیق و تعهد به آموزه‌های کتاب‌مقدس ضروری است، آنها همچنین باید در توانایی‌های اداری، ارتباطی و سازمانی لازم برای رهبری و مدیریت موثر امور کلیسایی مجهز باشند. عدم ایجاد تعادل بین این ویژگی‌ها می‌تواند چالش‌برانگیز باشد؛ زیرا کلیسا به دنبال افرادی است که هم عمق معنوی و هم شایستگی عملی را نشان می‌دهند. (Chute 2015, 1-5)

جماعت کلیسا

کلیسای تعمیدی محلی، متشکل از جماعت تعمیدیافته ایمانداران می‌باشد؛ ایماندارانی که در مشارکت انجیل هستند و دارای امتیازات، حقوق و عطایایی می‌باشند که توسط مسیح سپرده شده است. کلیسا دارای حق مسلم در اداره خود است و از سازمان‌ها و دخالت سران روحانی آزاد می‌باشد و تنها مسیح سر کلیسا و یگانه سرپرست آن به واسطه روح‌القدس است. در کلیسای تعمیدی، باور بر این است که اداره کلیسا توسط جماعت کلیسا که متشکل از اعضای ایمانداران هستند، انجام می‌گردد. به طوری که هر عضو نقش مهمی دارد و تمامی اعضا در اداره کلیسا سهیم می‌باشند. در واقع هر کلیسای محلی تعمیدی، به صورت مستقل شبانان، شماسان و اعضای خود را انتخاب می‌کنند. Rawlings, 2014)). اصول استقلال کلیسای تعمیدی، بر پایه آن است که هر کلیسای محلی به صورت خودمختار عمل کرده و جماعت ایمانداران در آن کلیسا، در تصمیم‌گیری‌ها به صورت دموکراتیک مشارکت دارند. (Torbet, 1952)
در واقع در روش جماعتی (Congregational)، قدرت در دست جماعت کلیسا محلی است، نه در دست نمایندگان برگزیده. کلیسای تعمیدی نیز بر دو ایده «خودمختاری» و «مردم‌سالاری» تاکید دارد که در بیرون از کلیسای محلی، قدرت یا هیاتی بر آن اقتدار ندارد. در واقع همه اعضا در نظام اداره کلیسا نقش دارند و بر واژه «کهانت همه ایمانداران» باور دارند. نمونه‌هایی نیز در کتاب‌مقدس نسبت به چنین روشی وجود دارد که عبارتند از: (اعمال ۱۵: ۱۲، ۲۲-۲۵، کولسیان ۱: ۱۸، اول پطرس ۲: ۹، ). همچنین برای حمایت از روش جماعتی در کلیسا نیز می‌توان به بخش‌های زیر مراجعه نمود:‌ انتخاب شماسان ( اعمال رسولان ۶: ۲-۵)، انتخاب مشایخ (اعمال رسولان ۱۴: ۲۳)، اعزام برنامه توسط اعضای کلیسا (اعمال ۱۱: ۲۲)، انتخاب تیطس از طریق کلیسا (دوم قرنتیان ۸: ۱۹)، پذیرفته شدن پولس و برنابا پس از بازگشت توسط کلیسا (اعمال ۱۴: ۲۷، ۱۵: ۲۵)، مشارکت اعضا در انضباط کلیسایی (اول قرنتیان ۵: ۱۲، دوم قرنتیان ۲: ۶- ۷، دوم تسالونیکیان ۳: ۱۴)، مسئول بودن همه جماعت کلیسا در قبال تعلیم صحیح به وسیله آزمودن روح‌ها (اول یوحنا ۴: ۱)، همه دارای مسح الاهی می‌باشند (اول یوحنا۲: ۲۰)، (اینس، ۲۰۲۰).

مشارکت جماعت کلیسای تعمیدی در انتخاب رهبران:

کلیسای تعمیدی به صورت سلسله مراتبی و هرمی نیست و تعیین رهبران بر اساس اشخاصی که در موقعیت‌های بالاتر می‌باشند، شکل نمی‌گیرد؛ بلکه جماعت کلیسا در انتخاب رهبری نقش فعالانه‌ای دارند. در واقع اصل خودمختاری، در طول تاریخ در کلیسای تعمیدی مشاهده می‌شود. «همه تعمیدی‌ها بر مستقل بودن و برتری کلیسای محلی متعهد هستند»، (Holmes, 2012). انتخاب رهبران، معمولا از طریق گفت گوی باز، رای‌گیری و یا ایجاد فرآیندهای اجماع کلیسا، این تلاش را دارد تا اطمینان حاصل گردد که رهبری، منعکس‌کننده نیازها و خواسته‌های کل جامعه یا جماعت می‌باشد. فرآیند این تصمیم‌گیری‌ها ممکن است در کلیساهای تعمیدی متفاوت انجام گردد. با وجودی که فرآیند انتخاب نماینده و بعد نامزدی آن مشابه می‌باشند، در واقع دوره برررسی و ارزیابی جماعت نیز انجام می‌گردد. ممکن است شامل مصاحبه با نماینده‌های نامزد شده، ارزیابی در صلاحیت آنها و درخواست نظر از جماعت کلیسا پیش از تصمیم‌گیری نهایی باشد. مسلما کیفیت این رهبری باید شامل تشخیص‌های معنوی و روحانی در رهبر مورد نظر و جستجو جماعت در هدایت روح‌القدس و با در نظر گرفتن عطایا، شخصیت و خواندگی و دعوت رهبران باشد تا اطمینان حاصل گردد که شخص مناسب، برای تحقق اهداف خدا برای کلیسا انتخاب می‌شود. (Ministry Answers, 2023)

کلیسای تعمیدی و عضویت اعضا

با توجه به دیدگاه تعمیدی‌ها با فرض محدودیت تعمید ایمانداران در عهد جدید، عضویت کلیسا را به افرادی محدود می‌دانند که اعتراف ایمان قابل‌ اعتماد داشته باشند که این اعتراف در برگیرنده موارد زیر است: این که شخص دارای تعمید قابل پذیرش بوده و به یک جماعت محلی خاص پاسخگو باشد که ایمان شخص، اعتراف شده و در مشارکت آنجا، به خصوص در اجرای شام خداوند (عشای ربانی) شراکت دارد. با توجه به جماعت محلی، شخص با تعهد و موافقت با اساسنامه و اعتقادنامه کلیسای محلی که یکی از اساسی‌ترین سندهای جماعت تعمیدی می‌باشد، عضویت خود را تایید می‌نماید. هرچند تصمیم پیوستن به کلیسا و ترک کردن آن، مستلزم دو جانبه در میان جماعت محلی و فرد می‌باشد، به جز در مسئله مرگ. گاه ممکن است نحوه آن در برخی از کلیساهای تعمیدی متفاوت باشد (اِیکین).
در طول تاریخ تعمیدی‌ها در نحوه عضویت در کلیسای محلی، تاکید بر اعتراف ایمان شخص و حقانیت آن را ضروری می‌دانند و ایمان نجات‌بخش، شامل توبه کردن است که زندگی مسیحی با مشارکت در تعمید و شام خداوند و حضور منظم شخص ایماندار در گردهمایی‌های کلیسایی و با تسلیم اصول انضباطی کلیسا انجام می‌گردد. عضو برای کلیسا دعا می‌کند و ده‌یک نیز می‌پردازد (دِوِر). عضویت کلیسای تعمیدی از طریق تعمید، نامه و شرح ایمان شکل می‌گیرد.

انضباط و تادیب کلیسایی

طرفداران کلیسای جماعتی بر تعلیم کتاب‌مقدس در رابطه با مسئولیت جماعت محلی در تادیب و آموزه خود باور دارند (اِیکین)؛ همان‌طور که مسیح به کلیسا اقتدار داده است تا اعضای خود را با اصول درست کتاب‌مقدس تادیب نماید. این اصول، هر زمان که نیاز به اجرا داشته باشد، با توجه به «کهانت مقدسان» و «قوم مقدس» اجرا می‌گردد (متی ۱۸: ۱۵-۱۸، اول پطرس ۲: ۵و ۹)، (Rawlings, 2014). مسئولیت‌هایی مانند: مناقشات بین اعضا (متی ۱۸: ۱۵- ۱۷)، مسائل مربوط به آموزه‌ها (غلاطیان ۱: ۸؛ دوم‌تیموتائوس ۴: ۳)، عضویت (دوم قرنتیان۲:۶-۸) که همه از مسائل جماعتی شناخته می‌شوند. در واقع جماعت، این اقتدار را دارد و نباید اقتدار دیگری بر اصلاح نهایی آنها تحمیل شود. تادیب و انضباط کلیسایی، بخش اساسی از یک کلیسای سالم می‌باشد. (اِی کین).

تصمیم‌گیری‌ها و رای‌گیری‌ها در کلیسا

معمولا در میان کلیساهای تعمیدی، قوانینی برای رای‌گیری و تصمیم‌گیری‌ها وجود دارد و در برخی مواقع ممکن است با تفاوت اندکی همراه باشد. همانطور که در بخش اساس‌نامه و آیین‌های کلیسایی قوانین شرایط عضویت و اخراج وجود دارد، در مورد رای‌گیری نیز قوانینی وجود دارد که امکان می‌دهد کلیسا به مسائلی مانند فعالیت‌های شبانی و انتخاب رهبران و خادمان کلیسا، برنامه‌های مختلف یا پروژه‌های کلیسایی، همکاری با دیگر سازمان‌ها، بخش‌های اداری کلیسا و کارکنان آن، بودجه‌بندی و نحوه خرید و خرج کردن در مسائلی که همراه با تاکید رهبران و رای‌گیری اعضا برای خریدهای بزرگ انجام می شود. حمایت‌های مالی از میسیونرها و همکاری در گسترش پیام انجیل در کشورهای دیگر و تاسیس کلیساها، تغییرات در اعتقادات و آموزه‌های کلیسایی، انتصابات کمیته اعضا، مسائل مربوط به عضویت که الزامات و دلایل اخراج را روشن می‌سازد و همچنین قوانینی که رهبران آن را نقض نمایند، جماعت کلیسا آن را به رای می‌گذارند.
رای‌گیری کلیسا به جماعت کمک می‌نماید تا صدای آنها به عنوان بدن مسیح اعلام شود و همچنین فعالیت و نقش آنها در بدن و کلیسا ارزش داده شود. همچنین رای دادن در واقع اعتماد به رهبران و مسائل دیگر کمک می‌نماید که اشخاص نسبت به خداوند و بدن مسیح پاسخگو و مسئولیت‌پذیر باشند. اعضای کلیسا بر اساس ماموریت و چشم‌انداز کلیسا و نیاز جامعه در این کار درگیر می‌باشند تا در جهت و مسیر درست کلیسا و جماعت پیش روند. در نحوه ارائه رای‌گیری، معمولا به صورت سنتی توسط صندوق‌های آرا و ارسال رای پستی برای کسانی که نمی‌توانند حاضر شوند، رای‌گیری توسط دست بلند کردن، قیام کردن، حتا در مواقعی در جلسات زوم و شبکه‌های اجتماعی انجام می‌گیرد. (Election Buddy). کلیسا با جمع شدن اعضا می‌خواهد تا ذهن مسیح را جستجو نمایند. معمولا برای رای‌گیری‌ها باید شیوه منظمی انجام گردد و قوانین شناخته‌شده‌ای که بر اساس آن مجمع اداره می‌شود، با مکانسیم‌های رسمی برای تصمیم گیری‌ها در جلسات و هدایت آن از قوانین و مقررات انضباطی مختلفی استفاده می‌کند. بسیاری از کلیساهای تعمیدی در آمریکا و کانادا از «دستورات رابرت» یا قوانین و مقررات پارلمانی «رابرت رولز» Roberts Rules of Order) ) استفاده می‌کنند (Holmes, 2012).

نویسندگان: جواد غلامی. رحیم پوربیات

ویراستار: مژگان دانشور

---

منابع

اینس، پال. راهنمای الاهیات مودی. (انتشارات جام جهان ادبیات مسیحی، ۲۰۲۰).

اِی کین، دَنیِل اِل. الاهیاتی برای کلیسا. منصور خواجه‌پور. (دسترسی برای دانشجویان ساوت ایسترن).

دِوِر، مارک. کلیسا انجیل مصور. سپیده جبراییل. (دسترسی برای دانشجویان ساوت ایسترن).

Alister. Historical Theology. 1998, p 200 McGrath,

Hobbs Herschel. The Baptist Faith and Message. 1971, pp 69-70

Jason Duesing. A Baptist understanding of the church. 2010 pp 61-75

Branson, Mark Lau. Churches, cultures, and leadership. 2023 pp 7-12

Cohall, Kirkpatrick, Bruce Cooper. Educating American Baptist pastors. 2010, pp 27-55

J. McLendon. The Priesthood of the Believer in Baptist Ecclesiology. 1915 pp 16, 34.

K. G. Cohall, B. s. Cooper. 2010. Educating American Baptist pastors. 2010 pp 27-55

M. E. Jones. (2021). A Strategy to Develop New Leaders in Baptist Church. 2021 pp 8-15

Moody Hardison., 2018. Anatomy of a Schism. 2018 pp 6-13

Anthony Chute. The Baptist story. 2015 pp 1-5

Church Membership Vote. Election Buddy. (January 20, 2023).
https://electionbuddy.com/blog/2023/01/20/church-membership-vote/

Holmes, Stephen R. Baptist Theology. (Publisher: T&T Clark, 2012)

How is Leadership Chosen in Baptist Church? (Website: Ministry Answers, Sep 23, 2023)
Website Link:
https://ministryanswers.com/christian-beliefs/how-is-leadership-chosen-in-baptist-churches/

Rawlings, Harold. Basic Baptist Beliefs. (Publisher: 21st Century Press, September 1, 2014).

Torbet, Robert George. A history of the Baptists (Judson Press,1975).