---

مقدمه

آب همواره نمادی از پاکی و عنصری برای حیات محسوب می‌شود. در عهد عتیق نقش تطهیرکنندگی آب مشهود است، در زکریا 1:13 چنین می‌خوانیم: «در آن زمان برای خاندان داوود و ساکنان اورشلیم چشمه‌ای به جهت طهارت از گناه و ناپاکی گشوده خواهد شد.» یهودیان پس از تبعید به بابل، غسل‌های عبادتی را چندین برابر کردند. در عهد جدید ربّی‌ها، حق‌جویانی که به قوم یهود می‌پیوستند را تعمید می‌دادند. حتی به نظر می‌رسد برخی از این افراد، تعمید را همانقدر ضروری تلقی می‌نمودند که ختنه شدن را. نقش تطهیرکنندگی آب در طول اعصار تاریخی مشهود است، اما آنچه که تعمید آب را برای مسیحیان متفاوت می‌سازد، نه نقش آب در تطهیرکنندگی، بلکه نقش پاک‌ کنندگی گناه «به واسطۀ» مسیح را به نمایش می‌گذارد. تعمید تنها نمادی از این طهارت است که عیسی آن را به شاگردان خویش توصیه می‌کند: «پس بروید و همه قومها را شاگرد سازید و ایشان را به نام پدر، پسر و روح‌القدس تعمید دهید» (متی 28: 19). تعمید آب، نمادی از مرگ و رستاخیزی دوباره در حیاتی نوین است؛ حیاتی گسسته‌ شده از دنیای گناه.

تعمید در عهد جدید

غسل تعمید با شخص «یحیی تعمیددهنده» در صحنه ظاهر می‌شود. الحاق نام «تعمید دهنده» نشان‌ دهندۀ مرکزیت تعمید در خدمت اوست. محققان بررسی کرده‌اند که آیا تعمید یحیی بر اساس تعمید دینی شکل گرفته است؟ درواقع ما فاقد اطلاعات کافی برای پاسخ به این سوال هستیم، برخی محققان شباهت‌هایی میان غسل تعمید یحیی و شست‌ و شوهای شرح داده‌ شده در طومارهای دریای مرده یافته‌اند، اما این شباهتها ناموفق هستند، زیرا غسل‌های قمران تکرار شده‌اند، در حالی که غسل تعمید یحیی فقط یک بار انجام شد(R. Holmes 2015, 99).
آنچه در تعمید مسیحی نسبت به مراسم یهودی تازگی دارد، این است که به نام عیسای مسیح انجام می‌شده و با روح‌القدس ارتباط دارد. در انجیل لوقا به تصریح بیان شده است که انبوهی از مردم می‌آمدند تا «بوسیلۀ یحیی» تعمید یابند (لوقا 3: 7). این در حالی است که در تعمید مسیحی دربارۀ شخصی که تعمید می‌دهد، حساسیتی نیست و اهمیتی ندارد که چه کسی تعمید می‌دهد و تنها ارتباط با مسیح است که اهمیت دارد؛ زیرا همه در نام او تعمید می‌یابند. (کانون یوحنای رسول. بی تا، 72) خدمت یحیی در بیابان بیانگر این بود که قوم اسرائیل با وجود آن که در سرزمین موعود زندگی می‌کردند، در تبعید روحانی بودند (مرقس 1: 3). یحیی در رود اردن تعمید داد تا نمادی باشد که قوم اسرائیل باید دوباره از اردن عبور کند تا وعده‌های نجات‌بخش خدا را تجربه نماید. غسل تعمید یحیی با نیاز اسرائیل به آمرزش گناهان گره خورده بود. یحیی بر این امر واقف بود که قوم اسرائیل به چیزی فراتر از غوطه‌ور شدن در آب نیاز داشت. آنها نیاز داشتند که با روح‌القدس که عطای خلقت جدید است تعمید بگیرند (اشعیا 15: 32؛ 3: 44)، و این ماموریتی بود که تنها عیسی توانست آن را به انجام برساند. (R. Holmes 2015, 100)

آیین تعمید از دیدگاه کلیسای تعمیدی

تعمید در دیدگاه کلیسای تعمیدی، یکی از آیین‌های اصلی کلیسا می‌باشد. «تعمید» و «عشاءربانی» دو آیین مهم کلیسایی به شمار می‌روند (تیسن2012، 352). به طور کلی در دیدگاه تعمیدی، این کتاب مقدس است که اقتدار و محوریت دارد؛ از این جهت که تمام انسان‌ها مرجع روحانی متفاوتی دارند، اما به دلیل وجود گناه و دل گناهکار انسان، لازم است تنها کتاب‌مقدس اقتدار و محوریت داشته باشد، همچنین باید تنها کلام خدا پیش‌فرض روحانی انسان ‌گردد. به همین روی، آیین تعمید نیز در دیدگاه تعمیدی مطابق با کتاب‌مقدس است و سنت در آن ملاک نمی‌باشد. در واقع در دیدگاه تعمیدی مرجع روحانی جامع، تنها کتاب‌مقدس است و هر چیز دیگر غیر از آن، مرجع جامع نیست (مهربان رحمانی،2023). عمل تعمید دادنِ مردم در آب از دیدگاه تعمیدی شامل چهار نکته اصلی می‌باشد:

1. جلوه‌ای از اطاعت: در وهلۀ اول، تعمید جلوه‌گر اطاعت از خداوند می‌باشد؛ چراکه خداوند از مردم دعوت می‌کند که توبه کنند و تعمید بگیرند (اعمال رسولان۳۸:۲). ایماندارانِ به عیسای مسیح به این دعوت لبیک گفته و در دل خود توبه می‌نمایند و پس از آن هنگامی که تعمید آب می‌گیرند، این اطاعت روحانی را به مَنَصۀ ظهور می‌رسانند. در حقیقت تعمید آب تصویر کاملی از اطاعت روحانی شخص ایماندار به مسیح می‌باشد.
2. جلوه‌ای از بخشش خدا: تعمید جلوه‌ای روشن از بخشش خداست که به مردم جهان اعلام می‌کند که به جهت رستگاری، شسته شدن از گناهان الزامی است. هنگامی که شخصِ ایماندار از آب بیرون می‌آید، به صورت عملی بخشش خدا از گناهان خود را اعلام می‌نماید که بدین طریق پاک گشته است. با فرو رفتن کامل شخص ایماندار در آب چنین جلوه‌ای از بخشش خدا نمایان می‌گردد.

۳. جلوه‌ای از حیات تازه: تعمید، حقیقتِ تغییر بزرگی که در شخصیت و زندگی شخص ایماندار به مسیح رُخ داده است را نمایان می‌سازد. در همین خصوص پولس رسول در رساله دوم قرنتیان 17:5 می‌فرماید: «کسی که با مسیح متحد است، حیاتی تازه دارد. هر آنچه کهنه بود درگذشت و اینک زندگی نو شروع شده است». هنگامی که شخصِ ایماندار به مسیح به جهت تعمید در آب فرو می‌رود، جلوه‌ای از این حیات تازه را شهادت می‌دهد؛ به همان شکلی که مسیح مُرد و دفن شد و دوباره از مرگ برخاست.

4. جلوه‌ای از شبیه شدن به مسیح: ایماندارانِ به مسیح هنگام تعمید، جلوه‌ای از چگونگی شباهت به مسیح را ارائه می‌دهند. ایماندارانی که به او تعلق دارند و نمایندگان وی می‌باشند، با گرفتن تعمید برای مسیح زندگی خواهند کرد و به او وفادار خواهند ماند. تعمید، ایمانداران را به شباهت مسیح درمی‌آورد؛ همانگونه که مسیح نیز تعمید گرفت؛ گویی راه مسیح را از طریق تعمید دنبال می‌کنند (مسترز2011، 6-10).

تعمید، تنها برای ایمانداران، نه نوزادان و کودکان!

با توجه به این که در دیدگاه تعمیدی، تنها کتاب‌مقدس اقتدار و محوریت دارد و تنها مرجعِ روحانی جامع می‌باشد، بنابراین تعمید را فقط برای ایمانداران جایز می‌داند. در دیدگاه تعمیدی، تعمید نوزادان را موافق با کتاب‌مقدس نمی‌دانند و انجام آن را نادرست تلقی می‌کنند. در مقابل، تعمید را به معنای پذیرش مسیحیت و وارد شدن به جامعه مسیحیت می‌پندارند؛ بنابراین شخصی که تعمید می‌گیرد، مستلزم این است که به سنی رسیده باشد که بتواند درک صحیحی از تعمید داشته باشد و این فعل را از روی آگاهی و ایمان انجام دهد (روستن 1376، 104). برای درک بهتر «تعمید فقط برای ایمانداران» پرداختن به این سؤال، مهم است که آیا می‌توان همسر مرد مسلمانی که تازه به مسیح ایمان آورده است را تعمید داد؟ چرا که اعتقاد به تعمید نوزادان نیز شبیه تعمید گرفتن همین شخص می‌باشد (مهربان رحمانی2023). دیدگاه‌هایی که به تعمید نوزادان معتقدند، تعمید نوزادان را شبیه «ختنه در عهدعتیق» می‌دانند و استدلال آنان بر آیاتی از کتاب‌مقدس شامل اعمال رسولان۴۸:۱۰و ۳۳:۱۵؛ اول قرنتیان۱۶:۱ است که نشان‌دهندۀ تعمید شخص با اهل خانواده‌اش می‌باشد. لازم به ذکر است که «خانواده» یا «اهلِ بیت» صرفاً به این معنا نیست که در آن خانواده‌ها کودکان یا نوزادانی وجود داشته‌اند؛ علاوه بر آن در موارد فوق در خصوص آنهایی که تعمید گرفته‌اند آمده است که آنها کلام را شنیدند (اعمال رسولان۴۴:۱۰) و ایمان آوردند (اعمال رسولان۳۱:۱۶و۳۴). بنابراین به طور واضح مشخص است که افرادِ تعمید گیرنده، ایماندار به مسیح بوده‌اند. در سراسر کتاب‌مقدس، ‌جایی سخن از تعمید کودکان به میان نیامده است؛ در حالی که تقدیم کودکان به خداوند توسط والدین بر تعمید ارجح است (تیسِن2012، 361-362). در خصوص این‌ که چرا در دیدگاه تعمیدی نوزادان و کودکان را تعمید نمی‌دهند، عوامل دیگری وجود دارد؛ مطابق با انجیل متی ۱۹:۲۸ لازم است که افراد شاگردِ مسیح شوند و پس از آن تعمید بگیرند. در واقع شاگرد، آن کسی است که از معلم خویش پیروی نموده و به آن درجه از درک و فهم رسیده باشد؛ همچنین در اعمال رسولان ۳۸:۲ لازم است ابتدا توبه صورت پذیرد و پس از آن آگاهانه به انجیل ایمان آورند و بعد از آن است که فعل تعمید انجام می‌گیرد. مهمتر از همه این است که خودِ خداوند عیسای مسیح در انجیل مرقس ۱۶: ۱۵- ۱۶ به روشنی تعمید را فقط برای ایمانداران مشخص می‌نماید: «پس به ایشان فرمود: به تمام نقاط دنیا بروید و این مژده را به تمام مردم اعلام کنید. کسی که ایمان می‌آورد و تعمید می‌گیرد نجات خواهد یافت…». در اناجیل چهارگانه هیچ نوزاد و کودکی تعمید نیافته است. پولس رسول نیز در رساله به غلاطیان ۲۶:۳-۲۸ به صراحت لزوم ایمان به مسیح را به جهت تعمید اعلام می‌نماید (مسترز2011، 12-13). به طور کلی، دیدگاه کلیسای تعمیدی در خصوص تعمید این است که تنها افرادی شرایط گرفتن تعمید را دارند که نشانه‌های فیض، ایمان و توبه در آنها نمایان باشد؛ از همین روی نوزادان و کودکان به دلیل این‌ که هنوز به آگاهی کامل در این خصوص نرسیده‌اند، تعمید آنها جایز نمی‌باشد (مک گراث 1385، 583).

تعمید به صورت غوطه‌ور شدن

واژۀ تعمید در لغت به معنی «فرو بُردن» و «دفن کردن در آب» می‌باشد (تیسِن2012، 361). این واژه در زبان اصلیِ عهد جدید یعنی یونانی «baptizo» و معادل انگلیسی آن «Baptist» می‌باشد که از ریشۀ همان فعل گرفته شده است و به معنی «فرو بردن کامل»، «احاطه ساختن» و «غرق کردن» می‌باشد. این واژه تنها با همین معانی وجود دارد و هیچگونه ارتباطی با معانی مانند: «شست‌وشوی و…» ندارد و نمی‌توان این واژه را به صورتی انعطاف‌پذیر به کار برد (مسترز2011، 19-20). بنابراین هنگامی که عیسای مسیح در انجیل متی 19:28 می‌فرماید: «پس بروید و همه ملت‌ها را شاگرد من سازید و آنها را به نام پدر و پسر و روح‌القدس تعمید دهید»، فعلی که در زبان اصلی به منظور «تعمید» به کار برده شده است، به معنی «فرو بردن در آب» و «غوطه‌ور شدن» می‌باشد (مسترز2011، 19). همچنین در انجیل متی 16:3 این چنین آمده است: «عیسی پس از تعمید فوراً از آب بیرون آمد» و در انجیل یوحنا 23:3 نیز نوشته شده است: «یحیی نیز در عینون، نزدیک سالیم به تعمید دادن مشغول بود. در آن ناحیه آب فراوان بود و مردم برای گرفتن تعمید می‌آمدند». در همین راستا در کتاب اعمال رسولان 38:8-39 کلام خدا می‌فرماید: «خواجه‌سرا دستور داد کالسکه را نگه دارند و او و فیلیپس داخل آب رفتند و فیلیپس او را تعمید داد. وقتی از آب بیرون آمدند، روح خداوند ناگهان فیلیپس را در ربود.» با توجه به آیات فوق این چنین استنباط می‌شود که در آیین تعمید، لازم است شخصی که تعمید می‌دهد و شخصی که تعمید می‌گیرد، هر دو ایماندار به مسیح باشند و شخص تعمید دهنده در نام پدر، پسر و روح‌القدس شخص تعمید گیرنده را در آب به طور کامل فرو برده و غوطه‌ور سازد. هنگامی که شخص ایماندارِ به مسیح تعمید می‌گیرد، با این عمل با مرگ، دفن و رستاخیز مسیح مشابه می‌شود و این کار را با فرو رفتن کامل در آب نمایان می‌سازد (تیسِن2012، 361). بنابراین به جهت انجام تعمید، میزان آب اهمیت به‌ سزایی دارد تا بدین طریق این تصویر به شکل کامل نمایان گردد. تعمید از طریق فرو رفتن کامل در آب، با تعمید به صورت پاشیدن آب و یا ریختن آب بر سر، تصاویر متفاوتی از هم ارائه می‌دهند. در حقیقت بدون فرو رفتن کامل در آب، تعمید معنا و هدف انجیلی خود را از دست خواهد داد (مسترز2011،11). در فعل تعمید، فرو رفتن کامل در آب جلوه‌ای از بخشش خداوند را نشان می‌‌دهد. همچنین به زیبایی، حیات تازه در مسیح را نمایان می‌سازد؛ چنانچه پولس رسول در رساله رومیان 3:6-4 می‌فرماید: «آیا نمی‌دانید که وقتی ما در اتحاد با مسیح عیسی تعمید یافتیم، در اتحاد با مرگ او تعمید یافتیم؟ پس با تعمید خود با او مدفون شدیم و در مرگش شریک گشتیم تا همان‌طوری که مسیح به وسیله قدرت پرشکوه پدر، پس از مرگ زنده شد، ما نیز در زندگی تازه‌ای به سر بریم». لازم به ذکر است که هدف نمادینِ تعمید نباید جای هیچ شکی باقی گذارد؛ زیرا عهد جدید تعلیم می‌دهد که فعل تعمید باید جلوه‌گر چه چیزی باشد، و تنها شیوه فرو رفتن کامل در آب این تصویر را ایجاد می‌کند (مسترز2011، 12).

نویسندگان: مژگان نوری. الف، ک

ویراستار: مژگان دانشور

---

منابع

تیسِن، هنری. ط.میکائیلیان. الاهیات مسیحی.(انتشارات ایلام، انگلستان2012)

دوفور، گزاویه لئون. عیسی دیباج. فرهنگ الاهیات کتاب‌مقدس: راز روح‌القدس، جلد سوم.
(THE SEABURY PRESS. NEW YORK 1973)

روستن، لئو. محمد بقائی. فرهنگ تحلیلی مذاهب آمریکا.(انتشارات حکمت، تهران1376)

کانون یوحنای رسول. اعمال رسولان چه می گوید: ترجمه اقتباس شده از مجله «انجیل و پیام آن» 147- 154(انتشارات کانون یوحنای رسول؛ تهران. بی تا)

مسترز، پیتر. م. بهنام. غسل تعمید تصویر و هدف آن.(انتشارات ایلام، انگلستان2011)

مک گراث، آلیستر. عیسی دیباج. درآمدی بر الاهیات مسیحی.(انتشارات روشن، تهران1385)

مهربان رحمانی، سام. درس تاریخ کلیسای تعمیدی (دانشگاه الهیات ساوت ایسترن، آمریکا
پاییز2023)

R. Holmes, Stephen. BAPTIST THEOLOGY. Published by T&T Clark International 2012.