مقدمه

زمانی که شخصی میخواهد عضو یک باشگاه شود، حتما قبل از عضویت درباره آن اطلاعاتی کسب می‌نماید. اطلاعاتی شامل مبلغ شهریه ماهانه، ساعات کار باشگاه، امکاناتی که باشگاه در اختیار فرد قرار میدهد و غیره. برای دانستن این اطلاعات برگه ایی در اختیار فرد قرار داده می شود یا در عصر حاضر ممکن است از وبسایت آن باشگاه برای دریافت اطلاعات لازم استفاده گردد. بعد از دریافت اطلاعات لازم و دانستن شرایط باشگاه، شخص تصمیم می‌گیرد که آیا میخواهد عضو آن باشگاه گردد یا خیر. در صورت عضویت، وی موظف به رعایت قوانین باشگاه می‌باشد. اگر بخواهیم عضویت در یک کلیسای محلی را با این مثال مقایسه کنیم برای دانستن شرایط کلیسا، باید اعتقادنامه آن کلیسا را بخوانیم.

 اما در این مثال، کلیسا یک تفاوت بزرگ با باشگاه دارد. عضویت در باشگاه اختیاری می باشد و عدم عضویت در یک باشگاه، تاثیری بر زندگی و ابدیت شخص ندارد. اما عضویت در یک کلیسای محلی برای یک ایماندار مسیحی ضروری بوده و همچنین تاثیری شگرفی در زندگی شخص میگذارد. یک مسیحی عضو یک کلیسا شده و مطیع آن میگردد.[1] حال با این توضیح، بهتر میتوانیم تاثیر اعتقادنامه یک کلیسا را که مشخص کننده مسیر ایمانی جماعت محلی است را درک نماییم. این نوشتار به بررسی تاریخچه اعتقادنامه در کلیسا، لزوم داشتن اعتقانامه و همچنین مفاد الزامی اعتقادنامه میپردازد.

تاریخچه اعتقادنامه

در عهد جدید واژه کلیسا هیچگاه برای ساختمان یا محل اجتماع مسیحیان به کار برده نشده است.[2] بلکه این واژه یک کلمه یونانی است[3] که برای جمع ایمانداران بکار رفته است.[4] در ابتدا کلیسا، شامل رسولان مسیح و چند نفر از شاگردان دیگر و همینطور چند زن بود.[5] به تدریج جماعتهای مسیحی بیشتری در سراسر دنیای مدیترانه شکل گرفت، و چه یهودیان و چه غیریهودیان به مسیح ایمان آوردند.[6] پیوستن به کلیسا مستلزم توبه و ایمان قلبی و همینطور تعمید آب بود.[7] توضیح معنای توبه، برای تازه واردها کار سختی نبود، همچنین انجام تعمید آب نیز ساده ترین قسمت این پیوستن بود.

 اما مهمترین گزینه «ایمان» بود. به این معنا که اعضایی که مشتاق پیوستن به این جماعتهای کلیسایی بودند به چه چیزی باید ایمان قلبی میداشتند. برای تازه واردها توضیحات لازم داده می شد و آنها مواردی که به آن ایمان آورده بودند را از طریق خواندن و قبول بندهای یک اعتقادنامه، که با جمله «من اعتقاد دارم به…» شروع می‌شد اعلام و اعتراف میکردند.[8] بنابراین نام اعتقادنامه[9] از پرسشهای قبل از تعمید نشأت گرفته است.[10] بعد از تکرار و اعلام ایمان به این باورها بود که شخص اجازه داشت تعمید آب شده و عضو کلیسا گردد و بتواند در مراسم عشاء ربانی شرکت نماید.[11] بدون وجود این اعتقادنامه کلیسایی اساس ایمانی و نقشه راه این جماعتها مشخص نمی‌بود. بنابراین به تدریج در کلیساهای اولیه از یک اعتقادنامه مشترک به نام «اعتقادنامه رسولان»[12] استفاده شد.[13] در این اعتقادنامه بندهایی وجود داشت که هر بند مشخص کننده یک باور و آموزه در ایمان مسیحی بود و شخص با اعتراف به آنها ایمان جدید خود را می پذیرفت.

عضویت در کلیسا

امروزه نیز کلیسا مانند گذشته از جماعت ایمانداران تشکیل شده است و لازمه عضویت در این جماعت، توبه از گناه و ایمان به عیسی مسیح می باشد.[14] در واقع تقدس مسیح از طریق تقدس کلیسا منعکس می‌شود.[15] همچنین اگر یک مسیحی میخواهد در مسیر رشد در ایمان قرار بگیرد باید عضو یک کلیسای محلی گردد.[16] اما شرایط و قوانین متفاوت از دوران کلیساهای اولیه شده است. آزادی های مذهبی در کشورها (که بسیار هم مثبت می باشد) این اجازه را به همه عقاید و ادیان داده تا بتوانند آزادانه فعالیت نمایند. این آزادی در تشکیل کلیسا، این خطر را هم فراهم کرده است که عقاید منحرف از راست دینی مسیحی[17] بتوانند آزادانه جماعتهای خود را تشکیل دهند.

همانطور که گفته شد یک مسیحی باید عضو یک کلیسای محلی باشد.[18] حال اگر کلیسایی وجود داشته باشد که اعتقادنامه ندارد، امکان اطلاع از عقاید و مکتب الهیاتی آن کلیسا امکانپذیر نیست. ممکن است بعضی از کلیساها بدون داشتن اعتقادنامه، کتاب مقدس را اساس ایمان خود اعلام نمایند. این نمیتواند روشن و صریح باشد، چون بسیاری از کلیساهای منحرف نیز از همان کتاب مقدس دیگر مسیحیان استفاده می‌کنند، اما در آموزه‌های مهمی مانند تثلیث، با مسیحیان راست دین[19] اتفاق نظر ندارند و پیوستن به این کلیساها برای مسیحیان راست دین جایز نمی باشد.

اعتقادنامه کلیسایی

همانطور که در سطور قبلی گفته شد اعتقادنامه از سالهای اول تاسیس کلیسا وجود داشته است. در آغاز، این اعتقادنامه‌ها موارد بسیار کلی را در بر میگرفت. اما در سده‌های بعدی زمانی که مباحث الهیاتی پیچیده تری به وجود آمد، رفته رفته بندهای بیشتری به اعتقادنامه‌های کلیسایی افزوده شد و موضع کلیسای محلی درباره مسائل الهیاتی روشن تر گردید.[20] بسط پیدا کردن اعتقادنامه کلیسایی همیشه بعد از برگزاری شوراهای جهانی اسقفان انجام می‌گرفت. چون هر شورا یک اعتقادنامه صادر کرده و در چند بند که به اعتقادنامه های قبلی اضافه میکرد، موضع خود را در باره موضوع الهیاتی مشخصی روشن تر بیان می‌نمود. در نتیجه در اعتقادنامه های کلیساها نیز تغییراتی صورت میگرفت و موضع آنها نسبت به این موارد جدید مشخص میشد.

 در آغاز اعتقادنامه رسولان، فقط از چند بند کوتاه که آموزه های اصلی را شرح میداد تشکیل شده بود. در شورای نیقیه این اعتقادنامه کمی بسط داده شد. کلیساهای راست دین نیز برای متمایز شدن از کلیساهای آریانی[21]  که در آن زمان وجود داشتند چند بند به اعتقادنامه خود اضافه کردند. این روند همینطور بعد از برگزاری شوراهای قسطنطنیه اول،[22] افسس،[23] کالسدون،[24] تولدوی سوم[25] و همینطور بعد از اصلاحات با اعتقادنامه وست مینستر[26] ادامه پیدا کرد. در دوران معاصر نیز که فرقه های منحرف مسیحی آزادانه جماعتهای خود را تشکیل میدهند، برای روشن شدن تمایز بین کلیساهای راست دین از دیگر فرقه های منحرف، بندهای بیشتری به اعتقادنامه های کلیساهای راست دین افزوده شد. اینکار باعث می‌شود ایمانداری که به دنبال کلیسای محلی راست دین میگردد، بتواند انتخاب درستی داشته باشد.

مفاد یک اعتقادنامه کلیسایی

اعتقادنامه کلیسا بیانگر تمامی باورهای اساسی و اصول رفتاری یک کلیسا است. بنابراین اعتقادنامه باید مشخص و روشن بوده و از کلی گویی که میتواند به تفسیرهای متفاوتی منجر گردد دوری نماید. در اینجا چند بند ضروری که باید در اعتقادنامه‌های کلیسایی نوشته شود به عنوان نمونه ذکر گردیده است. هر بند باید توضیح داشته باشد و موضع کلیسا را درباره آن اعتقاد اعلام نماید. مواردی چون؛ اعتقاد به خدا، عیسی مسیح، روح القدس، تثلیث، کتاب مقدس، گناه، انسان، نجات، عادل شمردگی توسط ایمان، کلیسای جامع، تعمید، بشارت. این موارد حداقل مسائل اعتقادی هستند که باید نحوه و شکل ایمان داشتن به آنها به روشنی در اعتقادنامه ذکر گردد.

فرضا نوشتن اینکه من به عیسی مسیح ایمان دارم، کفایت نمی‌کند. باید در اعتقادنامه به روشنی ذکر گردد که کلیسا عیسی مسیح را چه کسی میداند و آیا کلیسا به الوهیت او باور دارد یا خیر. یا فقط نوشتن اینکه «من به روح القدس ایمان دارم» روشن نیست. چون جماعتهایی هستند که روح القدس را صرفا نیروی خدا میدانند، یا اینکه او را یک مخلوق در حد فرشتگان دانسته، بنابراین از دایره راست دینان مسیحی خارج می باشند. در نتیجه روشن بودن بندهای اعتقادنامه کلیسا الزامی می باشد.

اما این باورها و اعتقادها اگر در زندگی یک مسیحی کاربرد نداشته باشد هیچ ارزشی ندارند.[27] در اعتقادنامه حتما باید ذکر گردد که کلیسا از اعضای خود چه انتظاراتی دارد و ادامه عضویت فرد در کلیسا منوط به چه چیزی میباشد. در اینصورت فرد میتواند با اطمینان، کلیسایی که میخواهد عضو شود را انتخاب کرده و با شراکت با دیگر ایمانداران عضو بدن مسیح شده و از ریشه این تاک، شیره حیات بخش را دریافت نماید.

نتیجه گیری

آنچه در این نوشتار بررسی شد لزوم داشتن یک اعتقادنامه روشن و صریح است. بسیاری از کلیساها با نداشتن  اعتقادنامه یکی از اصول اساسی یک کلیسای تندرست را زیر پا میگذارند. اعتقادنامه به مانند قانون اساسی یک کشور عمل میکند و همه اعضا موظف به رعایت اصول اساسی آن هستند. اگر کلیسایی اعتقادنامه داشته باشد و در زمان پیوستن اعضای جدید  مطالعه و پذیرفتن آن را الزامی نماید، در ادامه حیات خود، با کمترین مشکل بین اعضا روبرو خواهد بود و میتواند با قدرت ادامه دهد. اما اگر فقط به فکر تشکیل کلیسا بوده بدون در نظر گرفتن اعتقادنامه، به واقع مانند کشوری است که قانون اساسی ندارد و هر کس در هر زمان میتواند تفسیری از قوانین جاری ارائه دهد، و این روش برای کلیسا خطرناک می‌باشد.

نویسنده: رامین باقری

دسامبر 2022

---

[1] جانتان لی مَن، عضویت کلیسا، انتشارات کانون کتاب مقدس، ص 12

[2] تعالیم اساسی کتاب مقدس، فصل 40 «کلیسا» صفحه 2

[3] Ekklesia

[4] پال اینس، راهنمای الاهیات مودی، انتشارات جام، چاپ اول 2020، ص 343

[5] جمعی از نویسندگان مسیحی، نخستین گامهای کلیسا، انتشارات کانون یوحنای رسول. تهران، ص 2

[6] همان منبع، ص 2

[7] جمعی از نویسندگان مسیحی، نخستین گامهای کلیسا، انتشارات کانون یوحنای رسول. تهران، ص 2

[8] همان منبع، ص 8

[9] Creed  در انگلیسی و Credo در لاتین

[10] رابرت ای وان وورست، مسیحیت از لا به لای متون، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ص 169

[11] کتاب دیداکه، از خدمت ژوستین قدیس، ترجمه میشل آقامالیان، بند 7 در باب تعمید

[12] من ایمان دارم به خدای پدر قادر مطلق، خالق آسمان و زمین، و به پسر یگانه او، خداوند ما عیسی مسیح . ایمان دارم به این که او به واسطه روح‌القدس در رحم قرار گرفت و از مریم باکره متولد شد. او در حکومت پنطیوس پیلاطس رنج کشید و مصلوب شده، مرد و مدفون گردید و به عالم مردگان نزول فرمود و در روز سوم از مردگان برخاست و به آسمان صعود نموده، به دست راست خدای پدر قادر مطلق نشسته است. و از آن جا برای داوری زندگان و مردگان باز خواهد گشت. من ایمان دارم به روح‌القدس، و به کلیسای مقدس جامع و به شراکت مقدسین و به آمرزش گناهان و به رستاخیز بدن‌ها و به حیات جاودان. آمین

[13] ویلیام هوردرن، راهنمای الهیات پروتستان، انتشارات علمی فرهنگی، ص 15

[14] تعالیم اساسی کتاب مقدس، فصل 40 «کلیسا» صفحه 2

[15] مارک دِوِر، کلیسا انجیل مصور، انتشارات سازمان خدمات مسیحی مژده، نسخه آنلاین، ص 38

[16] آرمان رشدی، کلیسا، تعریف، اهمیت و کارکرد آن، ص 6

[17] اُرتدکسی/ Orthodoxy برای مطالعه پیرامون این مفهوم نگاه کنید به الهیات پروتستان، ویلیام هوردرن، صفحات 7 تا 27

[18] مارک ای دیوِر، 9 نشانه کلیسای سالم، انتشارات مرکز اصلاحات کلیسا، صفحه 31

[19] راست دینی ترجمه کلمه «اُرتدکسی/ Orthodoxy» است.

[20] تونی لین، تاریخ تفکر مسیحی، انتشارات فرزان، ص 107

[21] ارل ای کرنز، سرگذشت مسیحیت در طول تاریخ.انتشارات ایلام، صفحات 134 تا 136

[22] برگزار شده در 381 میلادی

[23] برگزار شده در 431 میلادی

[24] برگزار شده در 451 میلادی

[25] برگزار شده در 589 میلادی

[26] منتشر شده در 1647 میلادی

[27] اعتقادنامه کلیسای فارسی زبان مژده. استانبول. ص 3